Essay hier-en-nuverhaal

Het is de liefde die we niet begrijpen

Bart Moyaert

Een hier-en- nuverhaal wordt ook wel een dicht-bij-huisverhaal of een realistisch verhaal genoemd. Ze spelen zich af in de leef- en belevingswereld van hedendaagse kinderen en jongeren en bieden een kijk op een mentaliteit, bepaald door ideeën, normen en waarden.  Daarbij is de kanttekening dat ook hier het kijkbeeld in jeugdboeken gestuurd wordt door het ‘kindbeeld’ van de auteur. Het kindbeeld kleurt ook de manier waarop auteurs de drie belangrijkste ‘milieus’ weergeven: het gezin, de school en de ruimere maatschappij. De weergave is tijdsgebonden en verschilt ook naar gelang van de leeftijd van de doelgroep.

Het gevaar van een hier-en-nuverhaal is dat het een verslag van de werkelijkheid wordt waarbij de auteur enkel uit is op herkenbaarheid. Het verhaal wordt dan banaal en staat vol met clichés. Wat maakt nou dat er een verschil zit tussen een realistisch verslag en een mooi hier-en-nuverhaal?  In het boek van Bart Moyaert is een van de belangrijkste elementen de kracht van de taal.  Jan van Coilie heeft het over ‘het gewone bijzonder maken’  en dat is precies wat Bart Moyaert als geen ander beheerst.

‘”Als die gedachte bij me opkomt, schrik ik van mezelf, want ik voel dat je de was aan mijn lach kan ophangen, zo breed lach ik.”

Het boek bestaat uit 3 korte verhalen die elkaar opvolgen. De hoofdpersoon, een meisje van een jaar of veertien, is de ik-verteller. Door haar ogen zien we haar wereld en met name haar gezin. Een moeder en haar ziekelijke verlangen naar liefde, ziekelijk omdat ze de ene na de andere man verslijt en geen aandacht en liefde voor haar eigen kinderen op kan brengen. Haar vader is al een aantal jaren uit haar leven. Haar oudste zus Bonnie, die niet meer thuis woont. Haar jongste zus Edie die een beetje ziekelijk en heel stil is. En haar broer, Axel haar grote liefde, bij wie ze de meeste liefde vindt die ze tot nu toe in haar leven gekend heeft. Het verhaal begint met het verhaal waar een confrontatie plaatsvindt tussen moeder en Axel over Bordzek,  de vriend van moeder. Aan het eind van het eerste verhaal blijkt dat Bordzek Axel misbruikt. Dit wordt niet uitgesproken maar pijnlijk duidelijk gemaakt door een opmerking van Edie.

“Bordzek klopt ook altijd zeven keer, hè Axel?”

In het tweede verhaal krijgt moeder een erfenis van haar moeder, die bestaat uit een geld en een man ‘Skip de Bootsman’. Hier komt hoop op een normaal gezinsleven om de hoek kijken.

“Ik ben plotseling bijna gelukkig. (…) “Skip zal iets veranderen bij ons, ‘zegt hij. ‘Let op mijn woorden. We krijgen een vader die deugt.”

Maar dit valt tegen, Skip blijkt een oude man in een rolstoel te zijn. In het laatste verhaal is Axel vertrokken na een zoveelste ruzie met een zoveelste minnaar van zijn moeder. Het blijkt (maar wordt niet uitgesproken) dat Axel een homoseksuele relatie heeft en dus wel liefde heeft gevonden. De hoofdpersoon mist haar broer verschrikkelijk en schrijft hem een brief. Ze maakt het gemis dragelijk door hem lijfelijk en onzichtbaar tegelijk te maken. Door een bizarre (omschrijving van een) gebeurtenis krijgt het boek toch een hoopvol einde.

Met intense beeldspraak en scènes vol originele zinnen wordt het gewone verhaal van een meisje op zoek naar liefde, een meeslepend en intens verhaal. Het verhaal is doordrenkt van het verlangen naar liefde en geborgenheid. Maar niks wordt echt uitgesproken. Je voelt als lezer de lading in alles terug, in de liefde maar ook als er een heftige confrontatie in de lucht hangt.

“Zelf blijf ik ook staan, alsof ik alleen maar een oor ben. Ik hou mijn adem in. Iets in de lucht is stil als wij. Iets wacht op meer. Iets wat groot is als een ballon, iets wat wacht tot het knapt. Er kan geen lucht meer bij.

Mijn angst was dat het pretentieus zou zijn door de lading van de titel, maar dat is het niet. Ik denk dat dit met name komt doordat de auteur door het gebruik van prachtige woorden en zinnen van een ‘gewoon’ verhaal een meeslepend en intrigerend boek heeft gemaakt. Het nadeel van ‘mooi’ taalgebruik is dat het soms doorslaat en niet meer te begrijpen is. Is dit taalgebruik en ‘tussen de regels doorlezen’  ook te doen voor een puber? Ik denk van wel, het is namelijk wel een heel herkenbaar en realistisch verhaal en daarbij is het mooi geschreven!